Arangkada of Leo Lastimosa for July 7, 2012

        Gakos sa bag-o


    May mga nasud nga di na mogamit og kuwarta.  Credit ug ATM cards ug cellular phones nay gigamit sa ilang mga transaksiyon.  Gihangop sa kinabag-an sa mga molupyo ang bag-ong teknolohiya.  May pipila hinuon, kasagaran senior citizens, nikuwestiyon sa hingpit na nga paghunong na paggamit sa tinuod nga kuwarta.  Gilaoman hinuon nga makadawat ra sila sa kausaban atol sa transition period.
    Sayon alang sa mga molupyo sa malambuong mga nasud ang pagtugyan sa inadlaw nilang mga transaksiyon ngadto sa bag-ong mga teknolohiya.  Kay tanan nilang mga molupyo may katakos na pagpahimus sa teknolohiya.  Human gideklarar sa ilang mga gobyerno pipila ka tuig ang nilabay ang internet access nga basic human right.

-o0o-

    Lisod pa ning mahitabo dinhi sa ato.  Kay nagkamang ang kasagaran sa internet connection nga gitanyag sa higanteng mga kompaniya sa lana ug inutil ang gobyerno sa pagtakda og minimum standards.  Daghan pang cash registers nga di kabasa sa credit ug ATM cards ug ATM machines nga magsige lang og kapandol.
    Apan di na ta layo.  Nakaplagan sa labing uwahing surveys nga nagkadaghan nang katawhan nga may internet access, salamat sa nagkabarato nga personal computers, tablets ug smart phones.  Sa Sugbo ug ubang dagkong dakbayan, internet nay tinubdan sa kasayuran sa 55% sa publiko, nalabwan lang sa TV nga padayong gisaligan sa 89% sa katawhan.

-o0o-

    May pipila ka tindahan dinhi sa ato (maihap pa lang hinuon sa tudlo) nga mahimo nang bayran pinaagi sa cellphones.  May mga taxi sa Davao nga makabasa na sa ATM cards alang sa plitehan.  May pribadong mga eskuylahan nga ang mga tinun-an naggamit na og tablets, inay naandang bug-at ug baga nga mga libro, sa ilang leksiyon.
    Nag-usbaw ang mga molupyo (apil nang pipila ka senior citizens) nga hingpit nang niggakos sa online banking sa pagbayad sa credit card bills ug ubang mga obligasyon.  Nagkadaghan na sang gagmay ug batan-ong mga negosyante nga namaligya sa ilang mga produkto ug nanawat og mga bayad online.

-o0o-

    Ang unang mga libro labihang dakoa nga di maalsa, igo lang mapakli ang mga pahina, maong pipila ray nagtagad pagbasa.  Hingpit lang nga gigakos sa kinabag-an dihang nahimo nang pocket books.  Sama sa orihinal nga computers, labihang dagkoa nga natanggong lang sa mga laboratoryo.  Naggamit lang sa kasarangang katawhan dihang nahimo nang personal computers.
    Sa niaging tuig, ang PCs nabiyaan na sa mas dakong halin sa tablets.  Hagbay rang nalabwan sa smart phones.  Nga nahimo nang gamhanang computers nga masud sa bolsa.  Pagamayay na gyod ang uso.  May mga kompaniya nang nibutang sa computers sa mga relo ug bisan sa mga antipara.  Nga sama gihapon kamapuslanon apan mahimo nang gamiton sa way pagbalda sa ubang mga gimbuhaton.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 6, 2012

        Raket sa plitehan


    Aron pagpanghimakak sa pangangkon sa taxi ug PUJ operators nga pulos ra sulti apan way pormal nga awhag paglaslas sa plitehan, ang kahugpongan sa mga konsumidor sa Sugbo nipasaka og petisyon sa Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB).  Nakugang hinuon si Vic Sapio, presidente sa Consumers Right for Economic Welfare (Crew), nga duna diay bayranan ang bisan unsang petisyon nga ipasaka sa LTFRB.
    Napugos og takilid si Sapio.  Aron dawaton ang petisyon paglaslas sa minimum nga plitehan sa PUJs gikan sa P7.50 ngadto sa P6 ug ang flagdown rate sa taxi gikan sa P40 ngadto sa P30.  Ang petisyon sa Crew natuki sa public hearing sa ulohang buhatan sa LTFRB gahapon.

-o0o-

    Tihik lang gyod tingali ko kay akong giawhag si Sapio sa pagsusi wa bay paagi nga masubli sa LTFRB ang plitehan nga di sila kinahanglang mobayad.  Gipahinumdoman nako siya sa pagpahimus sa PUJ operators ug drivers, sa way pagbayad og filing fee, sa P0.50 nga pasiunang uminto sa plitehan.  Nga gimando sa LTFRB dihang nisulbong pag-ayong presyo sa lana pila ka buwan ang nilabay.
    Apan mas matinahuron sa mga lagda si Sapio.  Maong nadawat dayong ilang petisyon sa Sugbuanong board member sa LTFRB nga si Atty. Manuel Iway.  Kinsa nakadayeg sa ilang mga sukaranan sa P1.50 nga laslas sa plitehan sa PUJs.

-o0o-

    Nakasabot ko nga nagkinahanglan og kuwarta ang LTFRB.  Kay gawas nga makagasto sa pagpahigayon og public hearings paghusay sa mga petisyon sa plitehan, gitahasan sang mopahamtang ug mangolekta og mga bayranan sa pag-regulate sa industriya sa transportasyon.
    Maglisod hinuon ko sa pagsabot nganong ang mga pasahero ug mga konsumidor nga hagbay rang naglaway sa mga benepisyo sa pagbarato sa lana apilon pa man nila og panguwarta?  Di pa ba diay igo nga ang siningtan sa mga pasahero ug mga konsumidor maoy tinubdan sa dagkong suholan ug mga benepisyo sa kadagkoan ug mga kawani sa LTFRB?

-o0o-

    Nisamot kaaslom ang akong ginhawaan pagkabati sa pasidaan sa LTFRB nga ikiha nila ang PUJ operators nga boluntaryong molaslas sa ilang plitehan.  Unsa may kalapasan nga ilang ipasangil?  Nga nag-una-una ang PUJ operators paghatag og alibyo sa mga pasahero?  Kanus-a man nahimong babag ang burukrasya sa pagtabang sa katawhan?
    Nagduda hinuon kong garbo ang tinuod nga hinungdan sa ilang hudlat.  Kay kon mabuhi ang operators ug drivers sa mas ubos nga plitehan, mahimong kuwestiyonable ang ilang taripa.  Ug kon mas sayon diayng magkasabot ang transport groups ug mga pasahero sa mas makiangayong plitehan, unsa pa may kapuslanan sa LTFRB?
    Kon papason ang ahensiya, gawas nga wa nay filing fee, di pa gyod ta kinahanglang motakilid alang sa ilang tambok nga mga suholan ug benepisyo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 17, 2012

Kahadlok sa dagan


Sa imong pagbasa ini, nakadagan na ko sa Kapamilya Run.  O nitalaw na sab.  Kadaghan na ko mosuway og dagan sa una pang mga hugna ning tinuig nga lumba sa dagan nga among gipasiugdahan.  Apan kanunayng nakakita og lusot sa di pag-apil.  Abunda kaayo ko og mga hinungdan:  Usa ko sa tagduma sa tibuok kalihokan ug dunay kaliboan ug usa ka mas mapuslanong gimbuhaton kay sa pagdagan.
Sa usa sa nangaging mga lumba, napugos ko pag-apil.  Apan sa tulo ka kilometro lang nga fun run.  Ug wa ko modagan.  Igo rang nilakaw sa kinamub-an nga ruta.  Kuyog sa akong asawa ug mga higala nga utro sang di ganahang managan.

-o0o-

Ning higayona, ganahan na gyod kong modagan.  O mosuway.  Gipalitan ko sa akong asawa og sapatos para dagan.  Pagkahibawo nako sa kamahal sa presyo, nisaad ko sa akong kaugalingon nga modagan na gyod.

Napalit ning akong sapatos usa ka tuig nang nilabay.  Kada adlaw ni nakong gisul-ob.  Apan wa pa gyod kong kadagan.  Haom kaayo alang sa akong inadlaw nga paglakaw gikan ug painon sa bay ug trabahoan.  Ang kabaga sa tumbanan kanunay hinuon nga nipahinumdom nako nga ang mas dakong kapuslanan sa sapatos mao ang pagdagan.  Nahadlok kong madugta na lang ni, sama sa nangagi nakong mga sapatos, nga di gyod makatilaw og dagan.

-o0o-

Maong nagpalista ko sa Kpamilya Run karong tuiga alang sa unom ka kilometro nga kategoriya.  Di tungod sa panungog nilang Atty. Haide Acuña ug Vilma Andales nga mga beterana na sa daghan ug mas tag-as nga mga lumba.  Di tungod sa padungug-dungog sa akong kaubanan nga mahimo kong mas epektibong modapit sa ubang mga tawo pagsalmot sa among lumba kon ako mismo mosuway sa pagdagan.
Human nakapalista, hunahuna ra nakoy nagdako nga mag-praktis.  Aron maandam sa adlaw sa lumba.  Apan wa gyod kong kahigayon.  Di tungod sa ka way panahon.  Dunay tingog nga naghunghong nako nga di ko kinahanglang modagan.  Aron pagmatuod sa akong kaugalingon.

-o0o-

Maong nagsuwat ko ini, pila ka oras na lang sa di pang lumba, nga wa kahibawo ganahan bang momata og alas-tres sa kadlawon aron lang modagan.  Wa pa gani masukod ang akong singlet kon makatabon ba sa akong tiyan.  Unsaon na man lang kon nahilis nang akong sapatos sa inadlaw nakong baktas ug di na haom sa pagdagan?
Pagbundak sa uwan ug paghuros sa hangin nga hinungaw sa bagyong Butchoy, nalipay ko sa hilom.  Duna na sab koy laing lusot sa di pagdagan.  Kay kon mag-uwan atol sa Kapamilya Run, mas mapuslanon ko sa pag-atiman sa motumaw nga mga suliran kay sa pagdagan.  Apan samtang nagsuwat ko ini, nahunong nang uwan ug nipakita nang adlaw.

Modagan?  O di?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 16, 2012

Banga o tapolan?

Ang pagsud sa bagyong Butchoy sa teritoryo sa Pilipinas nakapalili na sab nato sa makausa pa sa kakuwang sa forecast sa Pagasa kon itandi sa ubang weather agencies.  Ang langyaw nga mga ahensiya mas daghan og detalye mahitungod sa kalihokan ni Butchoy dinhi sa ato.  Nga lisod ipasabot kay ang Pagasa man unta ang labing suhito sa atong nataran.

Gani, ang kasayuran nga nahipos sa kahimanan sa Pagasa maoy gigamit sa langyawng mga ahensiya sa ilang forecast.  Nagpasabot ba nga tihik lang og kasayuran ang Pagasa?  O tapolan lang mopasabot ang forecasters sa ulohang buhatan, kansang sinuwat nga advisories gisumay-sumay ra og basa sa local forecasters?

-o0o-

Basaha ra gud ning ilang bulletin sa nahimutangan ni Butchoy gahapon sa udto:  "510 ka kilometro sa silangan habagatan silangan sa Guian, Eastern Samar (10.3*N, 131.0*E) uban ang kinakusgang hangin nga 110 ka kilometro matag takna duol sa tungatunga ug pag-unos nga moabot og 140 ka kilometro matag takna."

Basaha sab ning ilang forecast sa direksiyon ni Butchoy:  "Ang bagyo gipaabot nga moirog sa kasadpan amihanang kasadpan sa gikusgong 15 ka kilometro matag takna.  Ang habagat makaapektar sa Luzon."

-o0o-

Palihug itandi ning mas detalyadong forecast sa Typhoon 2000, usa ka lokal ug pribadong ahensiya: "Si Butchoy nahimo nang bagyo ug mobubo og uwan sa amihanan silang Mindanao, labi na sa Siargao.  Baluron ang kadagatan sa West Philippine ug Visayan seas."

Mas mauwaw ang Pagasa sa kaabunda sa mas matultolan nga detalye sa nahimutangan ni Butchoy:  626 ka kilometro silangan amihanang silangan sa Surigao City; 649 ka kilometro silangan habagatang silangan sa Borongan City; 686 ka kilometro sa silangan habatang silangan sa Tacloban City; 760 ka kilometro sa silangan habagatang silangan sa Catarman, Northern Samar; 835 ka kilometro sa habagatan silangan sa Virac, Catanduanes; 839 ka kilometro sa habagatan silangan sa Sorsogon City; 874 ka kilometro sa habagatan silangan sa Legazpi City; 894 ka kilometro sa habagatan silangan sa Caramoan, CamSur; 916 ka kilometro sa habagatan silangan sa Iriga City; ug 945 ka kilometro sa habagatan silangan sa Metro Naga.

-o0o-

Mas lab-as sab ang banabana sa Typhoon 2000 sa gikusgon ni Butchoy:  "160 ka kilometro matag takna duol sa tungatunga uban ang pag-unos nga moabot og 195 ka kilometro matag takna; nag-irog sa gikusgon nga 11 ka kilometro matag takna paingon sa Philippine Sea.  Ang kinatas-an nga bawod moabot og 27 ka tiil."

Ambot unsay hinungdan sa 50 ngadto sa 55 ka kilometro nga kalainan sa banabana sa gikusgon sa hangin ug sa unos ni Butchoy.  Konserbatibo ba lang ang kadagkoan sa Pagasa?  Tapolan lang nga mopasabot?  O di lang gyod kamao mobasa sa ilang kaugalingong kahimanan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 15, 2012

        Mas daghang PCOS


    Kon si kanhi chief justice Renato Corona pa ang nagtungkawo sa Korte Suprema, ambot kanus-a pa kaha mahukman ang kontrobersiya sa pagpalit sa Commission on Elections (Comelec) sa P1.8 bilyones nga precinct count optical scan (PCOS) machines.  Mahimong paabuton nga maapiki nang pangandam sa piniliay sunod tuig.  Mahimo ganing ibasurang transaksiyon ug mabanhaw ang manumano nga botasyon ug iskutenyo.
    Ang botong 11-3 pabor sa PCOS imposible ubos ni Corona.  Kansang mga dumadapig maoy nikuwestiyon sa transaksiyon.  Usa ni sa daghang kaayuhan sa iyang pagkatangtang.  Di na maggamit ang labawng hukmanan pagsabotahe di lang sa Malakanyang kon dili hasta na sa indepenteng mga institusyon sama sa Comelec.

-o0o-

    Di kapasangil ang mga dumadapig ni Corona nga gidiktahan na ni Presidente Noynoy Aquino ang mga mahistrado sa ilang pagpatigbabaw sa legalidad sa pagpalit sa PCOS:

• Kay bisan ang mga kaatbang sa Liberal party (LP) ni Aquino, apil nang United Nationalist Alliance (UNA) ni Bise Presidente Jojo Binay, pabor sa PCOS; ug
• Ang giisip nga labing suod ni Aquino, si Transportation Secretary Mar Roxas, nga mao roy pangu sa LP, ug usa sa gipasanginlan ni Corona nga usa sa mga naningkamot pagpalagpot niya, nikuwestiyon sa kaligdong sa PCOS machines sa iyang petisyon batok sa kadaogan ni Binay nga nag-ung-ong pa hangtod karon sa Korte Suprema.

-o0o-

    Dakong buslot sa PCOS sa piniliay niadtong Mayo 2010 nasentro sa kalisod sa pagpada sa resulta sa iskutenyo gikan sa hilit nga mga presinto ngadto sa local ug central servers sa Comelec.  Nga di problema sa PCOS.  Kon dili sa kapakyas sa mga kompaniya sa telepono pagpalangyab sa ilang cell sites sa tibuok nasud.
    Nga gipanghinaot nga di na problema sunod tuig.  Kay human sa tulo ka tuig gipaabot nga mas lapad ug mas gamhanan na ang signal sa telcos.  May sukaranan ang paglaom nga di na mapul-an og pangita og signal ang mga sakop sa board of election inspectors (BEIs) aron maka-transmit sa resulta.

-o0o-

    Mas seryusong kahasol sa niaging piniliay mao ang kahuot sa mga presinto.  Nga di sab problema sa PCOS.  Kon dili sa binuang nga paglumpong sa Comelec sa tulo ngadto sa lima ka presinto.  Nga may mga presinto nga niabot na og kapin sa libo ang mga botante.  Apan sa kredito sa mga botante, mayoriya nila nag-agwanta pagpaabot sa ilang turno, maong may mga presinto sa Sugbo ug ubang lalawigan nga alas-4 sa kadlawon na nahuman ang botasyon.
    Hinaot nga mas daghang PCOS machines ang mapalit sa P1.8 bilyones sa Comelec.  Aron mas hapsay ug mas paspas nang botasyon.  Labihang sayohang naproklamar sa mga mananaog sa 2010.  Kon mas daghang PCOS, mas sayo pa gyong mga proklamasyon sa 2013.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 13, 2012

        Diyes ug Siyete Na


    17 anyos na mi.  Linghod pa alang sa usa ka tinun-an.  First year college sa karaang sistema.  Grade 11 pa sa senior high school ubos sa K-12 curriculum.  Apan alang sa usa ka sibyaanan, hinog na.  Ang dul-an sa duha ka dekada nga pagpanibya igo nang lugway sa pagpakita sa kinakusgan nga labok.
    Maong ang tema sa ika-17 nga sumad sa DYAB mao ang:  "Diyes ug Siyete Na, Mas Abante Pa!"  Duna na mi agi.  Hagbay rang may gisubay nga timon:  Ang pagkahimong labing maayong tinubdan sa kasayuran ug kalingawan; ug pagtabang sa labing nagkinahanglan.  Apan wa ni magpasabot nga mohunong na mi sa pagkat-on.

-o0o-

    Sa pooled broadcast sa DYAB anchors, gidapit namong mga tigpaminaw sa paglingi sa sila pay 17:  Gidasig sa paghinumdom sa ilang kinaham nga awit, pelikula, pagkaon, sapot ug labing dagkong panghitabo.  Among nadawat ang dakong baha sa paghinumdom sa dagway sa Sugbo ug mga Sugbuanon sa nangaging katuigan.
    Salamat sa managlahi nga pangedaron sa among mga tigpaminaw, nitumaw ang nag-usab-usab nga uso sa pagkaon, fashion, musika, pelikula, politika, ekonomiya, arte ug kultura.  Nalab-as ang mga panumdoman sa labing bantogan nga mga kan-anan ug kalingawan sa Sugbo pila ka dekada nang nilabay.  Nga gipulihan na sa bag-ong mga tigbayon ug kadalanan nga maoy namat-an og buot sa kabataan karon.

-o0o-

    Hinaot nga atong mapahimuslan ang mas dakong kapuslanan sa hiniusang paglingi sa kagahapon:  Ang pagkat-on sa labing bililhon nga mga leksiyon sa kasaysayan nga maggamit sa pagbuntog sa susamang mga pagsuway sa umaabot.
    Ang dakong kalamboan sa Sugbo kon itandi sa nangaging katuigan hinaot nga makapuypoy nato matag higayon nga matental sa pagtuo nga mas lisod ang kinabuhi.  Hinaot nga ang karaang mga suliran nga hangtod karon wa pa maatiman padayong makapadangilag sa atong pagpakabana.  Ug hinaot nga makat-on nga ang atong panagsungi sa taphaw nga mga butang angayng mopadaplin alang sa panaghiusa sa mas makahuloganong mga butang.

-o0o-

    Sa bahin sa DYAB, giila namo ang dakong kausaban sa mga teknolohiya sa komunikasyon nga nakapalapad pag-ayo sa langyab sa among sibya gikan sa pila lang ka bahin sa Sugbo, Kabisay-an ug Mindanao ngadto na sa tanang suok sa kalibotan nga may internet access pinaagi sa among live webcast sa tinyurl.com/bidaka ug sa on demand nga archives sa YouTube/DYABSugbo.
    Inay mataligam-an, ang mga tigpaminaw maoy mamahimong tinuod nga hawod sa makapakugang nga kapaspas sa paglambo sa teknolohiya.  Pinaagi sa text messaging, Facebook, Twitter, Google+ ug ubang social media networks, ang mga tigpaminaw mas paspas nang makapabati sa ilang tingog.  Di lang sa paghatag og reaksiyon sa mga kontrobersiya nga gituki.  Kon dili sa pagsugyot gyod unsay mga isyu nga angayng unahon pagtuki.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 12, 2012

        Depektusong sistema


    Ang makapakugang nga pagkapilde ni Manny Pacquiao ni Timothy Bradley Jr. mao lay kataposan sa nagkataas nga listahan sa kontrobersiyal nga mga resulta sa boksing.  Nalab-as ang pagbasol sa karaan ug limitadong sistema nga gigamit sa paghukom sa mga sangka.

Apil nang managlahi nga anggulo nga makita sa matag huwes nga palingkuron sa tulo ka eskina sa ring; ang posibleng pagkalipat nila sa paspas nga binayloay sa mga kumo ug sa gikusgon sa kumo kon pulos manga-igo ang mga boksidor; ug ang limitasyon sa 10-point system nga di haom sa makiangayong pag-iskor sa higpit nga mga sangka, sama sa nahitabo tali nilang Pacquiao ug Bradley sa MGM Grand niadtong Dominggo.

-o0o-

    May mga sugyot nga usbon ang 10-point system ug himuong 100-point system aron mas makiangayon nga ma-gradohan ang kalidad sa mga igo, ang kahugot sa depensa ug ang ka-agresibo sa pakigsangka.  May laing sugyot nga pulihan nang tulo ka judges sa mas kasaligan nga computerized system pinaagi sa pagtaod og sensors sa nagkalainlaing bahin sa gloves sa mga boksidor.
    Apan ang gisugyot nga kausaban sa sistema sa paghukom sa boksing padayong gisalikway sa labing dagkong mga haligi sa industriya.  Bisan pa kon gitumong sa paglikay di lang sa dugang mga eskandalo sa boksing kon dili, ug labi na, sa wa kinahanglana nga mga kadaot nga mahimong mosangpot sa pagka-inutil o pagkamatay sa mga boksidor.

-o0o-

Ang kontrobersiyal nga sangka nilang Pacquiao ug Bradley di maoy una.  Gikahadlokan nga di sab maoy kataposan.   Susama ka-kontrobersiyal ang ikaduhang sangka ni Pacquiao batok ni Juan Manuel Marquez.  Nga gipakaingon sa mga nanan-aw nga gidominahan ni Marquez apan nakita sa Compubox nga si Pacquiao ang mas daghang kumo nga nakaigo, 172 batok 157 (130 batok 114 ka power punches), ug siyay gipadaog pinaagi sa split decision.

Kontrobersiyal sab ang ikaduhang panagsangka nilang Oscar De La Hoya ug Shane Mosley.  Si De La Hoya ang dominanteng boksidor.  Segun sa Compubox, mas daghang kumo nga nakaigo si De La Hoya, 221 batok 127.  Apan si Mosley ang nakadaog pinaagi sa unanimos decision.

-o0o-

    Na-kontrobersiyal sang laing sangka ni De La Hoya, ang gianggaan nga "The Fight of the Millennium" uban ni Felix Trinidad.  Gipasundayag ni De La Hoya ang kinatibuk-an niyang katakos.  Segun sa Compubox, gikulata niya si Trinidad, 263 batok 116.  Apil na sa kataposang tulo ka hugna kanus-a wa na mobawos si Trinidad.  Apan si Trinidad ang gipadaog pinaagi sa majority decision.
    Si Floyd Mayweather Jr. nakapahimus sa laing kontrobersiyal nga sangka.  Iyang kasumbagay nga si Jose Luis Castillo maoy nagdiktar sa tibuok sangka, nakalusot sa bodega ni Mayweather ug mas daghang kumo nga nakaigo, 203 batok 147, ug power punches, 173-66.  Apan si Mayweather ang gipadaog pinaagi sa unanimous decision.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 9, 2012

        Day-ong napagan


    Si Clint Blazo, 22, nibiya sa iyang lungsod nga natawhan sa Dauis, Bohol.  Kay may nakasulti nga mas maayo ang panginabuhi sa Carcar City sa habagatang Sugbo.  Niabot siya sa Barangay Poblacion 1 sa niaging buwan.  Nagsugod dayon sa pagpamalit og gubaon nga mga alahas.  Nga giayum-ayom uban ang panghinaot nga mahalin og mas dako sa mga prendahanan ug baligyaanan og alahas.
    Gabii sa Mayo 30, niadto si Clint sa Sitio Luwan-Luwan aron pagkuha sa iyang gipatahi nga karsones.  Igo gyod nga natungod sa nagtapok nga mga batan-on, maoy paghaguros sa motorsiklo nga may sakay nga duha ka lalaki.  Ang usa nangrakrak ginamit ang KG9 assault pistol nipatay og duha ug ni-angol og usa.

-o0o-

    Usa sa napatay si Clint.  Nga di sakop sa bisan unsang pundok.  Napagan lang sa gidudahan nga pagpanimawos sa usa ka fraternity batok sa ilang kaatbang nga fraternity.  Kay mao na toy ikaduhang pagpangrakrak human namatay si Carl Vinson Apura, anak ni Carcar City Mayor Nicepuro Apura, niadtong Mayo 13.  Ang unang pagpangrakrak nahitabo duha ka semana human napatay ang batan-ong Apura sa samang dapit sa Barangay Valladolid.
    Nagbangotan nga mga kabanay ni Clint gikan sa Dauis nanganhi sa Sugbo aron pagkuha sa iyang patayng lawas.  Giawhag nilang kapolisan pagpangita sa mga responsable sa iyang hinanaling kamatayon.

-o0o-

    Way task force nga gitukod ang kapolisan pagpangita sa mga nipatay nilang Clint ug ni Reggie Pabroa, 17, taga Carcar, ug nisamad ni Juanito Saraga, 41.  Gikahadlokan nga di sama kadasig ang imbestigasyon sa kapolisan kay ang mga paryente nilang Clint ug kaubanan di man sama ka-inila ni kagamhanan ni Mayor Apura.
    Apan wa mangiyugpos ang kapolisan.  Gisungko nila ang mga nakasaksi sa pagpangrakrak ug nailhan dayon ang duha ka suspek nga silang Wilson Ledesma, alyas Wiwis, ug Ervin Dunhill Inocando, alyas Dandan.  Matod ni SPO3 Jorame Tanudtanud, imbestigador sa kaso, wa pa madakpi ang duha apan napasakaan na og kasong pagpatay niadtong Lunes.

-o0o-

    Giisip sa kapolisan nga nasulbad nang pagpatay sa anak sa mayor.  Kansang gipasanginlang mamumuno niangkon na nga nagkaaway sila tungod sa sayaw.  Apan wa ning kahunong sa mga pagduda nga ang batan-ong Apura, nga sakop sa Akrho, gitumba sa mga sakop sa Tau Gamma.  Nga maoy gituohan nga pabilo sa duha na ka pagpangrakrak.
    Hinaot mabadlong sa kapolisan ang gikahadlokan sa mga molupyo sa Valladolid ug kasilinganang mga barangay nga sinugdanan pa lang sa duguong binaslanay sa fraternities, nga nahitabo na sa Metro Cebu pila ka tuig ang nilabay.  Nga mas mosilaob kon di mabaraw ang nagkadaghang laag nga mga armas.
    Aron mahimong mas luwas.  Di lang ang mga Sugboanon.  Kon dili apil nang mga nanimpad dinhi sa ato.  Sama ni anhing Clint.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 7, 2012

Silang mga sinalikway


Sa kaagresibo sa mga senador nga nisugyot kinsay angayng itudlo ug kinsay angayng isalikway nga sunod nga pangu sa Korte Suprema, usahay malipat ka og tuo nga sila maoy dunay gahom pagtudlo og puli sa napalagpot nga si kanhi chief justice Renato Corona.  Sa kamapugsanon sa ilang sinultihan, kuwang na lag diyutay nga higtan ang ilong ni Presidente Noynoy Aquino nga, kon nakalimot sila, maoy may gahom paghulip ni Corona.
Silang Jinggoy Estrada, Chiz Escudero ug Miriam Defensor-Santiago nagpatuyang pagpabaha og mga pasidaan:  Di angayng itudlo si Acting Chief Justice Antonio Carpio, si bisan kinsang sakop sa gabinete, si bisan kinsa sa iyang mga alyado, ni si bisan kinsang nakasaksi batok ni Corona.

-o0o-

Silang Estrada, Escudero ug Santiago pulos nitataw nga di angayng motudlo si Aquino og chief justice nga kadudahan nga iyang itoy.  Kay kadasonan lang ang mga pasidaan ni Corona ug sa iyang mga dumadapig nga ang tinuod nga tuyo sa impeachment trial mao ang pagkontrolar sa labawng hukmanan.
Dalayegon ang ilang pagpakabana pagpatigbabaw sa kagawasnon sa mga hukmanan.  Apan sila mismo wa managana sa pagsuway paggawong sa Malakanyang.  Nga, kon nakalimot sila, angay sang magpabiling independente gikan sa Senado.  Gipakaingon tingali nga ang kadagko sa ilang tingog ug kasubsob sa ilang awhag makahasol pag-ayo sa presidente ug tumanan na lang sa ilang gusto.

-o0o-

Hain kahay maayo kon silang Estrada, Escudero ug Santiago, nga pulos nisukol sa bisan unsang pagsuway paggawong nila, tanyagan sab natog mga sugyot?

• Pananglitan, mahimo bang hunungon nang Estrada ang bisyo pagwarawara sa pagkapriso sa iyang amahan nga, kon nakalimot na siya, niangkong sad-an sa kasong plunder aron makapahimus sa pardon gikan ni kanhi presidente Gloria Arroyo, matag higayon matuki ang politikanhong pagpanggukod?
• Pananglitan, mahimo bang hunungon nang Escudero ang nagkaluod niyang pag-ulug-ulog sa mga dumadapig ni Corona, nga maoy hinukasan niyang pagsuway pagdani sa mga loyalista ni Arroyo alang sa piniliay sunod tuig?
• Pananglitan, mahimo bang hunungon nang Santiago ang pagpangugat nga siya ray kamao, nga siyay labing maayo ug nga siya ray angayng paminawon sa pagpanimon ning nasura?

-o0o-

Angayng pahinumdoman si Estrada nga gisalikway sa katawhang Pilipinhon ang liderato sa iyang amahan di lang kausa kon dili kaduha, sa Edsa Dos niadtong 2001 ug sa piniliayng presidensiyal niadtong 2010.  Angay sang pahinumdoman si Escudero nga ang pagpamangka sa duha ka suba di maayong panig-ingnan; ug di katabang sa iyang kawsa ang pagtila nilang Erap ug Bise Presidente Jejomar Binay.
Ug angayng pahinumdoman si Santiago nga katulo na siya isalikway sa katawhan:  Una, sa piniliayng presidensiyal sa 1992; ikaduha, sa impeachment ni Erap niadtong 2001; ug ikatulo, sa pagkakonbikto ni Corona nga, kon nakalimot si Santiago, iyang giduphan ug gisuwayan pag-absuwelto.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 6, 2012

Way silotay


Kon si Senador Miriam Defensor-Santiago ang pabut-on, way kawatan nga makonbikto.  Kay daghan pa mang kawatan nga gawasnon.  Posible gani nga ang piskal ug ang huwes mas kawatan pa.  Kon si Santiago ang sundon, way mamumuno nga mapriso.  Kay daghan pang mamumuno nga wa madakpi.  Mahimo gani nga ang piskal ug ang huwes nahimo pang mga instrumento nga gawasnon ang mas bangis nga mga mamumuno.
Kon patuyangan si Santiago, way bakakon nga masilotan.  Kay daghan pang bakakon nga wa masakpi.  Posible gani nga ang piskal ug ang huwes mas bakakon pa.  Kon paundayonan si Santiago, way mangingilad nga makasohan.  Kay mas daghan pang mangingilad nga gawasnon, apil nang mga piskal ug mga huwes ug mga politiko.
Maayo na lang nga di si Santiago ang nagduma sa atong nasud.

-o0o-

Kuyaw kon ang sukaranan ni Santiago pag-absuwelto ni kanhi chief justice Renato Corona mao say iyang gamiton paghusay sa mga kaso nga maabtan sa pag-asumir sa bag-o niyang trabaho sa International Criminal Court (ICC) sa The Hague.  Manguros na lang tang daan kon absuweltuhon sab ang tanang war criminals.  Kay mas daghan pang war criminals nga gawas nga wa makasohi padayon pang nangluba sa ilang kaugalingong katawhan.
Peligro kon tulisukon sang Santiago ang iyang kaubanang maghuhukom sa ICC, panawgon nga bugo, pailhon sa iyang pagka eksperto sa international law ug pasaluduhon sa iyang pagka bugtong regional trial court judge sa ICC.

-o0o-

Ang ubang mga maghuhukom sa ICC, bisan ang mga nag-una ni Santiago, angayng mangandam nang daan.  Hinaot nga nasuhito sila sa mga lagda sa husay.  Kay kon motipas, segurong masugamak sila sa latos sa iyang dila nga labihang haita, sa iyang tingog nga nagsinggaak, nagwawog-wawog sa kaisog, nagdahunog sa kasilag, ug sa iyang mga pung ug balikas nga makapahiyos sa ilang anino ug makawatas-watas sa bisan unsang nahibilin sa ilang kaligdong.
Salamat na lang nga di siya maoy mopuli sa nabakanteng katungdanan sa pagkalagpot ni Corona, hinunoa mabalhin na sa hinaot layo uyamot nga langyawng yuta.

-o0o-

Apan samtang makalingkawas na ta sa way kinutoban niyang yawyaw, si Santiago magda sa ngan sa atong nasud ngadto sa ICC.  Bisan unsay iyang salida didto, mosumbalik nato isip katawhan.  Tugotan ba natong maduhig sa iyang kadanghag manulti ang atong bandila?
Lisod na hinuong bakwion ang lingkoranan ni Santiago sa ICC.  Di kababagan ang iyang paglingkod pinaagi sa online petitions.  Kinahanglang isalikway sab sa mayoriya sa mga nasud nga sakop sa ICC.
Mahimo hinuon tang manghinaot.  Nga makaamgo si Santiago, sa di pa uwahing tanan, nga maayo siya apan di maoy kinamaayohan.  Nga angayng silotan ang mga malapason.  Bisan wa pa masakpi ang ubang malapason.  Ug bisan kon siya mismo mahimong labaw pang malapason.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 5, 2012

Bagutbot sa airport


Mactan Cebu International Airport--Tinguwan na, segun sa Pagasa.  Gipaabot nga mo-us-os nang temperatura, pasalig ni Pagasa Mactan Director Oscar Tabada.  Tagoa nang nipis ug ipagawas nang baga nga mga sapot, awhag sa mga fashionista.  Andama nang mga kapote, payong, kawo ug ubang pandong, awhag sa National Disaster Risk Reduction Management Council (NDRRMC), nga nitumbok ni "Ambo" nga mao ray una sa gibanabanang 20 ka bagyo nga mokusukuso sa nasud, kasagaran gikahadlokan nga moagi sa Kabisay-an, karong tuiga.
Apan labihang inita lang gihapon dinhi sa sud.  Namaypay nang mga pasahero pagsud pa lang sa check-in counter.  Wa ko ganahing nibayad sa P200 nga terminal fee.  Kay may nihunghong nako nga mas alimuot sa pre-departure terminal.

-o0o-

Nagsugod ning kaalimuot niadtong niagi pang Semana Santa.  Nagsige og pasalig ang kadagkoan sa tugpahanan nga masulbad nang problema.  Apan tinguwan na lang, nagpadayon ang kaigang.  Segun sa mga kawani sa mga tindahan dinhi sa sud nga mas maayo pa niadto kay may dagkong eletric fans nga gipagawas matag tiurok sa aircon.  Apan karon wa nay nakita bisan gagmayng electric fans.
Abunda hinuong paypay.  Nga bitbit sa mga pasahero.  Ang menu ning kan-anan nga akong nahimutangan dako kaayong alibyo.  Nisamot kainit dinhi kay nagtapok ang mga pasahero sa among duol.  Kay naglami, nag-overtime gud sa kahigpit, ang Game 4 sa NBA Eastern Conference Finals tali sa Miami Heat ug Boston Celtics.

-o0o-

Wa katabang paghupay sa among kahasol ang pahibawo sa Philippine Airlines (PAL) nga malangay ang among flight.  Nipasalig nga 30 minutos ra ang kalangay.  Pero nahibawo ming tanan nga, sama sa naandan, gipahiyos lang sa PAL, sama sa ubang mga kompaniya sa ayroplano, ang ilang bulilyaso.
Labawng wa katabang ang pagpangabot sa pipila ka Sugbuanong mga kongresista.  Uban nila nidiretso sa mas hayahay nga VIP Lounge o sa Mabuhay Lounge sa PAL.  Kaming giulug-ulogan nga maoy tinuod nilang mga bosing maoy nalansang ning dapit nga wa matakda sa mga pangagpas sa tinguwan ug mga pasidaan sa bagyo.

-o0o-

Pasahero nga akong na-istorya niingon nga wa magtagad ang mga tagduma sa airport sa pagsaway nga ang MCIA maoy usa sa labing karaan, huot, alimuot ug napasagdan.
Ako hinuon siyang gikurhian.  Mas maayo pang MCIA sa mga tugpahanan sa Tagbilaran, Puerto Princesa, Batanes ug Caticlan.  Apan di ni lisensiya nga mangiyugpos na lang silang MCIA General Manager Nigel Paul Villarete ug kaubanan.

-o0o-

Nauso man gyod rong transparency ug accountability, mahimo bang mohatag og kuwentada sa labing daling panahon si Villarete giunsa niya paggasto ang terminal fee ug ubang dagkong kinitaan sa MCIA?
Ug mahimo bang iyang pasabton ang mga Sugbuanon nganong hangtod karon wa siyay ek sa gipasangil nga mga anomaliya sa nangaging mga pamunoan sa tugpahanan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 4, 2012

Sulbad sa trapiko


Dihang gipahibawo sa SM Prime Holdings nga sa Consolacion, Cebu tukuron ang ikaduha nilang shopping mall sa Sugbo, puwerte nakong lipaya.  Makalingkawas na gyod ko sa huot na kaayong trapiko paingon sa Cebu City.  Gikomedyahan na nakong daan ang akong mga kaila nga kon gusto silang makigkita nako, adto ra mi mangape sa SM City-Consolacion.
Sa tinamban nakong timbang-timbang, makatabang ang pagkatukod sa bag-ong SM City pagsulbad sa problema sa trapiko di lang sa Mandaue City kon dili hasta sa Cebu City.  Kay ang nagkadaghang mga molupyo sa amihanang Sugbo di na man kinahanglang magpanon sa Cebu City aron makapamalit sa higanteng malls.

-o0o-

Apan matag higayon nga mabara ang trapiko sa Consolacion--tungod sa mga aksidente, sale sa Fooda, prosesyon sa Simbahan, o mga krimen daplin sa highway--gikuyawan ko sa kaandam sa munisipyo pagduma sa mas daghang sakyanan nga segurong masuyop kon mangabli nang SM.
Natinuod ang tanan nakong kahadlok pagpangabli sa SM niadtong Biyernes.  Niabot sa among tungod sa ABS-CBN Broadcast Complex ang kutay sa natanggong nga mga sakyanan paingon sa amihanan.  Samtang niabot duol sa munisipyo sa Liloan ang kutay sa natanggong nga mga sakyanan paingon sa Mandaue.  Mao nga dihang nangutana ang akong asawa kanus-a mi manuroy sa bag-ong SM, ako siyang giingnan nga tingali sa sunod buwan pa.

-o0o-

Nakita ni SPO1 Ramir Maglasang, hepe sa traffic division, ang tinubdan sa problema:  Ang mga sakyanan nga manud ug manggawas sa SM nga, tungod sa kadaghan, makapahunong gyod sa duha ka direksiyon sa trapiko sa nasudnong highway; mas nigrabe tungod sa mga sakyanan nga manud ug manggawas gikan ug paingon sa pikas nga lane.

Ang sulbad:  Ang tanang sakyanan nga manggawas gikan sa SM kinahanglan nga moliko sa tuo, ang mga mopaingon sa Liloan adto na mo-U turn sa unahan; samtang ang mga sakyanan nga manud adto lang makaagi sa ikaduhang gate, nga mas layo gikan sa laing bottleneck, ang taytayan sa Cansaga.

-o0o-

Maong arang-arang nang trapiko pagsuroy namo sa SM City-Consolacion niadtong Sabado sa gabii.  Nag-aginod gihapon mi dayong sud, nalangay pagpangita og parking space sa basement ug nadugay pagtultol sa agianan paingon sa mall.  Nakasud gyod hinuon mi ug nakapamalit.  Daghan kong nakit-an nga balikunon kon mas taas nang higayon.
Nangutana kong Citom Chairman Jack Jakosalem giunsa nila paghapsay ang trapiko sa SM City sa Cebu City.  Niingon siya nga naghimo sila og tinuyong traffic plan ug nitabang pagbansay sa mga guwardiya sa SM.  Ang bentaha sa Citom mao nga daghang kadalanan padung ug gikan sa SM City sa North Reclamation Area.  Lahi sa Consolacion nga usa ray sudlanan ug gawasanan, ang kanhi Rizal Avenue nga karon mao nang Cebu North Road.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 3, 2012

Panudya ni Arroyo


Ang labing gikuyawan sa pagka-konbikto ni kanhi chief justice Renato Corona ug sa iyang pagkalagpot sa Korte Suprema mao si kanhi presidente Gloria Arroyo.  Kay wa nay makababag sa mga paningkamot sa pamunoan ni Presidente Noynoy Aquino pagsusi sa nangalisbong mga transaksiyon sa siyam ka tuig niyang pagtungkawo sa Malakanyang gikan sa 2001 hangtod sa 2010.
Wa kaugpo ang mga imbestigasyon sa Kongreso sa mga eskandalo ni Arroyo kay gipatak-om ug gitagoan man niya ang mga opisyal nga nahilambigit.  Bisan wa na sa Malakanyang, padayong gisabotahe ni Arroyo ang mga imbestigasyon sa mga anomaliya nga gipasangil batok niya pinaagi nilang kanhi Ombudswoman Merceditas Gutierrez ug Corona.

-o0o-

Kay giyak-an man ni Gutierrez ang tanang kaso nga naglambigit nila ni Arroyo ug mga alyado, apil nang mga kasong pagpangawkaw sa Sugbo, gitukod ni Aquino ang "Truth Commission" ug gitudlo silang kanhi chief justice Hilaro Davide Jr. ug ubang mga sakop nga pulos nabantog sa ilang kaligdong.
Tahas unta sa komisyon mao ang pagtarung pag-imbestigar sa Hello Garci, NBN-ZTE, Fertilizer scam ug ubang eskandalo.  Nga wa gyod himoa ni Gutierrez bisan giunsa siya og apura.  Apan wa pa gani kalingkod sa ilang mga buhatan silang Davide ug kaubanan, abtik kaayo si Corona nga nibasura sa legalidad sa komisyon.

-o0o-

Maayo na lang nga ni-resign si Gutierrez human gi-impeach sa Kongreso niadtong Marso sa niaging tuig.  Sa wa pang kaginhawa og luag ang Malakanyang, nisuway paglayas si kanhi presidente Arroyo.  Salamat sa temporary restraining order (TRO) nga dalidali nga giluwatan nilang Corona ug ubang mahistrado.
Maong wa nay laing kapilian si Aquino.  Di makabuylo ang iyang gisaad nga kampanya batok sa pangurakot bisan bag-o ug mas kasaligan nang Ombudswoman kay masango man lang gihapon sa Korte Suprema matag higayon nga maapiki silang Arroyo ug mga alyado.  Maong bisan sa katungason ug sa mga pasidaan nga mameligrong mapakyas, gidasig ni Aquino ang iyang alyadong mga kongresista pag-impeach ni Corona.

-o0o-

Bisan sa kapaspas sa impeachment ni Corona, nga gipaluyohan sa makabungog nga mayoriya sa House of Representatives, gideklarar nang daan nga mapilde si Aquino kay di niya kontrolado ang Senado.  Mga turutot nilang Arroyo ug Corona nitataw ganing daan nga mahuyang ug mainutil si Aquino kon magpabilin si Corona sa katungdanan.
Ang pasiunang mga bulilyaso sa House Prosecution Panel sa impeachment trial wa katabang sa kawsa ni Aquino.  Apan ang kinabag-an sa katawhan nagpadayon pagsuporta niya.  Maong ang giisip nga imposibleng tahas pagtangtang ni Corona, kansang termino hangtod pa unta sa 2018, gipatuman sa Senado sa botong 20-3.
Way makabasol ni Arroyo nga mas gipalihok pang bangis niyang makinarya sa propaganda.  Kay bisan ang gikublan niyang tanlag nakabatyag nga nagkaduol nang adlaw sa panudya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 2, 2012

Abuso sa wage boards


Panahon nang sublion sa Kongreso ang managlahing suholan sa nagkalainlaing rehiyon.  Panahon nang susihon sa mga kongresista ug mga senador ang dakong kadaot nga namugna sa ilang gitukod nga regional wage boards.  Panahon nang tul-iron ang dakong kasaypanan nga nahimo sa pagbuak-buak sa gahom pagtakda sa minimum nga suholan.
Sa pagsugod sa wage boards sa pag-iyahay pagtakda sa managlahing suholan, gipakaingon natong kasamtangan lang ang kalainan.  Kay gipaabot ang Kongreso nga mosubli matag karon ug unya ug motakda og mas makiangayong nasudnong suholan.  Apan human sa kataposang legislated wage increase niadtong 1989, napamatud-an nga ang Kongreso nangiyugpos lang sa pagpatuyang sa mga sakop sa wage boards sa ilang gibati.

-o0o-

Ang kataposang uminto sa suholan nga gimando sa Kongreso nahitabo atol pa sa pamunoan ni anhing presidente Cory Aquino.  Sa kinatibuk-an sa mga pamunoan nilang Fidel Ramos, Joseph Estrada ug Gloria Arroyo, wa na gyod manginlabot ang Kongreso sa suholan.  Duha ka tuig human nakalingkod sa Malakanyang, si Presidente Noynoy Aquino wa mopakita og timaan nga motamod sa kabilin sa iyang inahan.
Labing makahulagway sa eskandalo sa 13 ka tuig nga pagpabaya sa Kongreso mao ang higanteng kang-a sa suholan sa mga rehiyon.  Pananglitan, P456 na sa Metro Manila apan P305 ra sa Central Visayas.  Panahon nang duklon sa Kongreso ang wage boards nga dakong bakak nga P151 nay kalainan sa inadlawng cost of living sa mga rehiyon.

-o0o-

Tungod sa paglingiw-lingiw sa Kongreso, gipakaingon sa mga sakop sa wage boards nga independente silang republika.  Kay pulos man mga tinudlo sa presidente sa Republika sa Pilipinas, inabagan sa ka-feeling hawod, nagtuong mahimo bisan unsay ilang gusto, apil nang pag-imbento og ilang kaugalingong mga numero.
Mao nga samtang naglumbaay na og saka ang presyo sa lana ug inadlawng palaliton, plitehan sa mga sakyanan sa yuta, dagat ug hangin, matrikula sa mga eskuylahan, bayranan sa tubig ug kuryente ug ubang batakang gastohan, mayoriya sa mga sakop sa wage boards nangugat gihapon nga way sukaranan ang pag-usbaw sa suholan.

-o0o-

Dungan sa pagsubli sa Kongreso sa mga pakauwaw sa wage boards, angayng hukman kon ipadayon pa ba o papason na lang.  Mahimong sundon ang sistema sa Estados Unidos ug ubang kanasuran, nga may gitakda nga nasudnong minimum nga suholan ug ang mga estado makatakda og ilang kaugalingong mas taas nga lokal nga suholan.
Kon ipabilin mang wage boards, angayng papason sa Kongreso ang inhustisya sa botasyon.  Tagduha ang representante sa labor ug management, apan ang NEDA ug DTI kanunayng modapig sa mga negosyante.  Ang NEDA ug DTI angayng hukasan sa gahom pagbotar ug himuon na lang resource persons.  Ang direktor sa DOLE, ang tsirman sa wage board, maoy mobuak kon magtabla ang boto sa labor ug management.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 1, 2012

        Hilanat sa pagpakabana


    Human nakonbikto si kanhi chief justice Renato Corona, gibahaan mi sa mga pangutana gikan sa mga magbubuhis sa Sugbo ug kasilinganang mga lalawigan unsaon nila pagkuha og kopya sa statements of assets, liabilities and net worth (SALNs) sa ilang lokal nga mga opisyal.  Mga molupyo sa Macrohon, Southern Leyte nagpakisayod mahimo bang pugson ang ilang mayor ug ubang mga tagduma pagpasundayag sa ilang SALNs sa munisipyo.  Mga molupyo sa Dalaguete, habagatang Sugbo nagsusi unsay ilang mahimo kon di ipakita ang SALNs sa ilang mga opisyal.
    Niawas gyod tinuod ang pagpakabana sa katawhan.  Human naamgohi nga may gahom diay pagpaningil sa labing tag-as nga mga opisyal sa gobyerno.  Apan unsaon man paggamit ang ilang katungod?

-o0o-

    Human napalagpot si Corona sa katungdanan, naglumba ang mga senador ug mga kongresista ug mga mahistrado sa labawng hukmanan sa pagtanyag sa ilang SALNs ngadto sa mga sakop sa media, o pagpagawas sa listahan sa ilang kabtangan sa ilang websites.
    Nitaas na pag-ayong hilanat sa pagpakabana nga alang sa pipila di na igo ang SALNs.  Niawhag na silang sundon sa ubang mga opisyal ang gihimo ni Corona nga pagpirma og waiver sa iyang bank accounts.  Nibalibad silang Presidente Noynoy Aquino ug Senate President Juan Ponce Enrile.  Apan gipaabot nga molubay ra kon magpadayon ang di na mapiog nga pakisusi sa ubang mga tinagoan sama sa kang Corona.

-o0o-

    Nipasabot si Enrile nga wa na kinahanglana ang pagpirma og waiver.  Kay may waiver na sa bank accounts pabor sa Ombudsman ang SALNs sa tanang opisyal ug kawani sa gobyerno.  Apan nitug-an si House Deputy Speaker Lorenzo "Erin" Tañada III nga limitado ang waivers sa SALN--di maggamit sa Ombudsman pag-abli gyod sa bank accounts kon dili alang lang sa pagsusi sa mga transaksiyon sa bangko pinaagi sa mga buhatan sa gobyerno sama sa Anti-Money Laundering Council (AMLC).
    Mahimong tinuod ang paniid ni Enrile nga gimik lang ang waiver ni Corona.  Apan way makabasol sa mga magbubuhis nga mangandoy nga sundon sa ubang mga opisyal ang iyang gipasiugdahan.

-o0o-

    Kon may mga opisyal nga motago gihapon sa ilang SALNs, makadangop ang mga magbubuhis sa Ombudsman pinasikad sa Code of Conduct and Ethical Standards of Government Officials and Employees nga nihatag og 15 ka adlaw nga lugway sa mga opisyal paghatag sa gipangayong mga dokumento.
    Apan kinahanglan pang ipasabot nganong mangayo sa dokumento.  Mahimo pa gyong balibaran.  Ug hasta ang Ombudsman way mahimo.

Mao nga angayng apurahon ang pagpasar sa Freedom of Information (FOI) bill, nga kusganon nga giduso ni Tañada.  Nga mobalitok sa karaang lagda--inay ang magbubuhis maoy hasulon, ang opisyal sa gobyerno maoy mandoan pagpasabot nganong di niya iikahatag ang gipangayo nga dokumento.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 31, 2012

Flores ug Corona

Dihang gitaktak si Delsa Flores isip court interpreter sa Regional Trial Court (RTC) Branch 4 sa Panabo City, Davao City niadtong 1995, wa siyay bisan gamayng ideya nga mamahimong mahinungdanong bahin sa kasaysayan ang iyang kaso.  Tungod tingali sa kaguol nga nakulban og kaldero, wa na magtagad si Flores nga mahilambigit siya sa trahedya sa labing unang chief justice sa Korte Suprema nga natangtang sa katungdanan pinaagi sa impeachment.

Mayoriya sa senator-judges naghisgot sa kaso ni Flores sa pagpasabot sa ilang pagkonbikto ni Corona.  Klaro hinuon nga wa silang kabasa sa mga detalye sa kaso.  Di tinuod nga sari-sari store ang gipanag-iya ni Flores.  Ang wa maapil sa iyang statement of assets, liabilities and net worth (SALN) mao ang iyang stall sa merkado publiko sa Panabo.  Nga maoy gihimong sukaranan sa Korte Superma pagtaktak niya.

-o0o-

Sukwahi sa pasumbingay sa pipila ka senator-judges, way labot si Corona sa pagtaktak ni Flores.  Kay gitudlo siya ni kanhi presidente Gloria Arroyo sa labawng hukmanan niadtong 2002, pito ka tuig human natangtang si Flores.  Apan di kalingkawas si Corona sa gidangatan ni Flores.  Sama sa ubang katawhan, uyon o supak man sa desisyon, nabugkos siya sa nauyonan sa tanang mahistrado nga naglakip sa upat ka kanhi chief justices nga silang Andres Narvasa, Hilario Davide Jr., Artemio Panganiban ug Reynato Puno.

Mga turutot nilang Corona ug kanhi presidente Arroyo nikisi-kisi hinuon sa paggamit sa kaso ni Flores pagtunglo sa ilang idolo.  Ilang gitataw nga gawas sa kasaypanan sa SALN, napamatud-an sab si Flores nga sad-an sa dishonesty kay nakadawat og tunga sa buwan nga suholan gikan sa City Hall sa Panabo bisan nagsugod na og trabaho sa korte.  Sama sa senator-judges, klarong wa sab silang kabasa sa desisyon.  Kay dismissal ang silot sa dishonesty ug dismissal sab ang silot sa kasaypanan sa SALN ni Flores.

-o0o-

Ang kaso ni Flores mao say nakataphaw sa argumento nilang Joker Arroyo, Miriam Defensor-Santiago ug Ferdinand Marcos Jr. pag-absuwelto ni Corona:  Nga ang kasaypanan sa SALN di culpable violation of the constitution, ni betrayal of public trust, busa di sukaranan pagkonbikto ni Corona.

Ang paghulagway ni Santiago sa silot sa pagkatangtang sa katungdanan nga makapaguba og kinabuhi di makapalahi sa kaso ni Corona gikan sa kaso ni Flores.  Bisan sa iyang kamasuk-anon ug pagtuo nga siya ra ang makamao, maglisod si Santiago pagpasabot nganong angay nga mas panalipdan ang mga katungod ni Corona kay ni Flores.

Sa kalibotan lang ni Senador Arroyo nga siya rang usa ang nahimutang ug sa kalibotan lang ni Senador Marcos nga iyang amahan nga diktador ra ang maayo ug sa kalibotan lang ni Santiago nga RTC judges ray angayng paminawon, nga inosente si Corona.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com